Першым пунктам нашага маршруту будзе вёска Губіна Лепельскага раёна.
Разбураны храм у Губіна
Упершыню Губіна згадваецца ў другой палове XVII ст. Вёска знаходзілася ў валоданні сям'і Пакошаў, тут жа стаяла іх радавая сядзіба. У пачатку XVIII ст. полацкі стольнік Ян Пакош пабудаваў у Губіна манастыр францысканцаў і касцёл, асвячоны ў імя Святога Антонія. Чырвонацагляны храм у стылі віленскага барока меў форму крыжа, а ўнутры быў багата ўпрыгожаны ляпнінай і разьбой.
Манастыр спыніў працу ў 30-я гг. ХІХ ст. А праз стагоддзе закрылі і касцёл. Пасля гэтага ўсе будынкі перадалі мясцоваму калгасу. Спачатку ў будынку кляштара зрабілі клуб, а потым і зусім склад. Сёння ў Губіне можна паглядзець толькі на частку сцяны і вежы касцёла, ад кляштара не засталося і следа.З Губіна накіроўваемся ў вёску Макараўшчына. Ехаць трэба менш за 2 км.
Царква Святога Мікалая ў Макараўшчыне
У канцы ХІХ ст. на месцы старога уніяцкага храма ў Макараўшчыне пабудавалі праваслаўную царкву Святога Мікалая. Храм узвялі з цэглы ў стылі эклектыкі. Да пачатку XX ст. тут налічвалася амаль 2 тыс. прыхаджан.
У 30-я гг. мясцовага настаяцеля прыгаварылі да пяці гадоў зняволення ў лагерах за стварэнне "кулацкага калектыву" ў вёсцы. Царкву закрылі.
Пазней, падчас Вялікай Айчыннай вайны, у будынку кватаравалі нямецкія салдаты, якія ахоўвалі дарогу на ваенны аэрадром. Пасля вайны будынак пераабсталявалі пад калгасны склад.
Мясцовыя жыхары пачалі аднаўляць царкву напрыканцы мінулага стагоддзя. Цяпер тут ёсць парафія і праводзяцца богаслужэнні.
З Макараўшчыны едзем у Вулу, што ў Бешанковіцкім раёне, - гэта за 33 км на паўднёвы захад.
Замак Стэфана Баторыя
Назва населенага пункта паходзіць ад назвы прытоку Дзвіны, на якім ён стаіць. Летапісная гісторыя Вулы адлічваецца з XIV ст. Таксама вядома, што з XVI ст. мястэчкам валодалі Саковічы, Гальшанскія, Радзівілы, Кішкі і Рэуты.
У 1564 г. падчас Лівонскай вайны на рацэ Вула каля Іванска біліся літоўскія войскі на чале з Мікалаем Радзівілам, Раманам Сангушкам і Рыгорам Хадкевічам і рускія войскі пад кіраўніцтвам Пятра Шуйскага. Перамога аказалася на баку Вялікага княства Літоўскага, а Шуйскі загінуў. Пры гэтым, як ні дзіўна, на ход самой вайны супрацьстаянне ніякага асаблівага эфекту не аказала.
У той жа перыяд па загадзе караля Жыгімонта II Аўгуста ў Вуле пачалі ўзводзіць крэпасць і замак. Кіраваў працэсам венецыянскі інжынер.
Будаўніцтва было перапынена нападам рускіх войскаў, якія перабілі ўсіх работнікаў. Аднак крэпасць на гэтым месцы ўсё ж з'явілася, ужо па загадзе Івана Грознага. Прастаяла яна ўсяго год, і ў 1568-м была разбурана падчас штурму літоўскім гетманам Раманам Сангушкам.
Аднаўлялі абарончыя збудаванні ўжо пры вялікім князю літоўскім Стэфане Баторыі. У сярэдзіне XVII ст. замак зноў быў разбураны. Сёння ў Вуле можна ўбачыць толькі частку ўмацаванняў. У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай правабярэжная частка Вулы ўвайшла ў склад Расійскай імперыі, а левабярэжная засталася польскай.
Да канца XVIII ст. Вула была ў складзе Расійскай імперыі ўжо цалкам. Сёння асноўныя славутасці Вулы - гэта касцёл Святога Духа і Траецкая царква.
Касцёл на беразе Дзвіны пабудавалі ў сярэдзіне ХІХ ст. На акварэлях Напалеона Орды можна ўбачыць, што першапачаткова ён меў дзве трох'ярусныя вежы на галоўным фасадзе.
У 30-я гг. мінулага стагоддзя храм закрылі і пераабсталявалі пад клуб, затым ператварылі ў склад і выкарыстоўвалі такім чынам да 60-х. Вернікам яго перадалі толькі ў канцы XX у.
Траецкая царква ў Вуле з'явілася крыху пазней касцёла, у канцы XIX ст. У час Вялікай Айчыннай вайны яна моцна пацярпела і да канца мінулага стагоддзя фактычна ляжала ў руінах. Але стараннямі мясцовых жыхароў і праваслаўнай царквы храм аднавілі, зараз ён дзейнічае.
Цікава, што ў мінулым стагоддзі Вула двойчы непрацяглы час была раённым цэнтрам.
Зноў рухаемся на паўднёвы захад - да вёскі Перамога Шумілінскага раёна каля 23 км.
Царква ў Перамозе
Тут варта звярнуць увагу на царкву Успення Прасвятой Багародзіцы. Мясцовае паданне абвяшчае, што калісьці даўным-даўно тут з'явілася цудатворная ікона Прасвятой Багародзіцы і крыніца, якая вылечвае. На гэтым месцы збудавалі храм.
Да канца XIX ст. у ім было амаль паўтары тысячы прыхаджан, і стары драўляны будынак не ўмяшчаў усіх вернікаў. Мясцовы пан вырашыў пабудаваць новы, з каменю. Так у пачатку XX ст. з'явілася царква, якую можна ўбачыць і сёння.
У канцы 20-х гг. мінулага стагоддзя святароў арыштавалі, храм закрылі, а іконы знішчылі. Гавораць, што з крыжа зрабілі апору для моста праз ручай. У час вайны царква ажыла і дзейнічала да пачатку 60-х гг. Пасля другога закрыцця будынак пуставаў, пакуль нехта не вырашыў зрабіць з яго збожжасховішча. А каб машыны маглі заехаць унутр, заходнюю і ўсходнюю сцены разбілі.
Царкву вярнулі вернікам і адрэстаўравалі ў канцы XX ст. Дарэчы, цудоўная крыніца, якая дапамагае ад вочных хвароб, усё яшчэ б'е побач з ёй.
Наступным пунктам маршруту будзе вёска Лескавічы Шумілінскага раёна. Каб патрапіць туды, трэба праехаць каля 17 км.
Шатландская архітэктура ў Лескавічах
У канцы XIX ст. Лескавічы належалі буйному землеўладальніку Ігнату Хлюдзінскаму.
Вядома, што яго дачка Цэліна пасля смерці мужа стала разам з малодшай дачкой манашкай і стварыла Ордэн сясцёр Уваскрэсення Хрыстовага.
Але ў гісторыі Лескавічаў вялікую ролю адыграў пляменнік Цэліны - Уладзіслаў. Ён дабіўся, каб праз гэтыя землі правялі чыгунку. Дзякуючы ёй мясцовым маслам і сырамі гандлявалі ў суседніх краінах.
Таксама Уладзіслаў быў апошнім прадстаўніком роду, які жыў у гэтых месцах і валодаў маёнткам да 1917 г. Ён вырашыў пабудаваць у маёнтку сярэднявечны замак і замовіў праект сядзібы ў вядомага ў той час шатландскага архітэктара Макея Х'ю Бейлі Скота.
Той стварыў уласную версію папулярнага ў тыя гады катэджнага стылю: квадратны будынак у два паверхі, 26 на 26 м. Цікавы факт: гісторыкі не могуць дакладна адказаць на пытанне, ці было завершанае будаўніцтва. Сёння на гэтым месцы засталіся толькі руіны.
Яшчэ адна славутасць Лескавіч - царква Святога Сергія Раданежскага, пабудаваная з цэглы і бутавага каменя ў рэтраспектыўна-рускім стылі ў канцы XIX ст. У 30-х гг. мінулага стагоддзя храм закрылі. І, як і многія іншыя, спачатку прыстасавалі пад клуб, а затым - пад збожжасховішча. Як і ў Перамозе, у час Вялікай Айчыннай вайны царква ажыла і прапрацавала 20 гадоў. 
У 1962 г., за некалькі дзён да Вялікадня, будынак часткова разбурылі і знеслі купал. Аднавілі касцёл толькі ў канцы 90-х гг. Цяпер ён дзейнічае.
Ксенія Дзмітрыева. Фота аўтара.
